Słowa przeglądają się w sobie

„Musiał­byś to zoba­czyć!” to zda­nie, któ­re zamy­ka dys­ku­sję i pozo­sta­wia świa­ty naocz­no­ści i dosłow­no­ści w wiecz­nej sepa­ra­cji. Doświad­cze­nie uczy jed­nak, że nie wszyst­ko trze­ba widzieć, żeby o tym opo­wia­dać. A tak­że tego, że opo­wieść o przed­mio­cie jest nie­jed­no­krot­nie zde­cy­do­wa­nie cie­kaw­sza niż jego poja­wie­nie się. Ekfra­za zosta­ła wymy­ślo­na, aby sku­pić w sobie wszyst­kie te dwu­znacz­no­ści. To lite­rac­ka for­ma opi­su dzie­ła sztu­ki, któ­ra może funk­cjo­no­wać nie­za­leż­nie od źró­dło­we­go obra­zu.

Inter­net odświe­żył rela­cje mię­dzy opi­sem a obra­zem. Tekst alter­na­tyw­ny poja­wia się wszę­dzie tam, gdzie zdję­cie jest nie­do­stęp­ne. Czę­sto jest gene­ro­wa­ny przez AI. Słyn­ny gene­ra­tor obra­zów DALL‑E opie­ra się na tek­ście, aby stwo­rzyć gra­fi­kę, wyko­rzy­stu­jąc zaso­by inter­ne­tu. Ide­olo­gia nowo­cze­snej domi­na­cji obra­zu nad inny­mi meto­da­mi komu­ni­ka­cji ukry­wa, że nie­ocze­ki­wa­nie tekst pocią­ga za coraz wię­cej sznur­ków. Logo­cen­tryzm wkra­cza w nową fazę.

Niniej­sza wysta­wa uka­zu­je pra­ce arty­stów i arty­stek, któ­rzy two­rząc obra­zy, posił­ku­ją się media­cją za pomo­cą tek­stu. Pro­jekt uka­zu­je róż­no­rod­ne rela­cje, któ­re mogą zacho­dzić mię­dzy tymi sfe­ra­mi. Są tu nie­ist­nie­ją­ce obiek­ty, któ­rych poja­wie­nie się jest zapo­śred­ni­czo­ne przez opo­wieść. Są rów­nież pra­ce, któ­re opie­ra­ją się na desta­bi­li­za­cji ich sen­su przez dwu­znacz­ny tekst. Bywa rów­nież odwrot­nie – sło­wa pozwa­la­ją na nazwa­nie obiek­tów i usta­bi­li­zo­wa­nie sen­su. Są tu rów­nież obra­zy-stro­ny dzien­ni­ka i obra­zy-kała­ma­rze. Pyta­nie o rela­cje mię­dzy tek­stem i obra­zem to rów­nież zagad­nie­nie nar­ra­cji. Czy w medium wizu­al­nym moż­na zawrzeć roz­wi­ja­ją­cą się w cza­sie opo­wieść albo po pro­stu upływ cza­su?
Sko­ro ekfra­za zakła­da moż­li­wość prze­pro­wa­dze­nia pro­ce­su tłu­ma­cze­nia pomię­dzy dwo­ma odręb­ny­mi świa­ta­mi, to nale­ży zadać rów­nież pyta­nie o kurs wymia­ny obra­zów na tek­sty. Nie wystar­cza tu już pod­kre­śle­nie fak­tu, że naocz­ność nigdy nie zastą­pi rela­cji słow­nej. Nale­ży przyj­rzeć się rów­nież war­to­ści wymien­nej obiek­tu na wypo­wiedź. Wybra­ne pra­ce zosta­ły pod­da­ne pro­ce­so­wi prze­kła­du na sło­wa przez zapro­szo­ne do pro­jek­tu poet­ki i poetów.

Daniel Muzy­czuk

koor­dy­na­cja: Alek­san­dra Unie­życ­ka
pro­jekt gra­ficz­ny: Kaja Kusz­tra
pro­mo­cja: Lena Pier­ga
pre­zes zarzą­du: Łukasz Dybal­ski

źró­dło: https://fundacjagierowskiego.pl/stefan-gierowski/wystawa/slowa-przegladaja-sie-w-sobie/