Barwy holi

W starożytnej Mithili – krainie położonej u podnóży Himalajów, poprzecinanej rzekami i polami ryżowymi – przez wieki rozwijały się sztuki i filozofia. Dziedzictwo tego regionu (dziś podzielonego między Indie i Nepal) jest jednym z ciekawszych w Indiach. To tu rozwijało się tworzone przez kobiety malarstwo mithilskie.

Malarstwo mithilskie

Przez wie­ki, wyłącz­nie ścien­ne i pod­ło­go­we, malar­stwo mithil­skie było dome­ną kobiet. Choć w Mithi­lii zasa­da par­dy (roz­dział życia kobiet i męż­czyzn) funk­cjo­no­wa­ła jesz­cze pod koniec XX w. – dzia­łal­ność kobiet była spro­wa­dza­na do pry­wat­nej sfe­ry domo­wej – to one były straż­nicz­ka­mi dzie­dzic­twa kul­tu­ro­we­go i wyko­naw­czy­nia­mi rytu­ałów reli­gij­nych i rodzin­nych.

Tra­dy­cyj­nie kobie­ty malo­wa­ły na ścia­nach przy wej­ściu kuchen­nym do domu, gdzie mie­ści­ła się głów­na prze­strzeń ich funk­cjo­no­wa­nia. Wnę­trza pry­wat­ne skry­wa­ły two­rzo­ne na waż­ne oka­zje mura­le.

Sztuka (prywatna) kobiet

Kata­stro­fal­na susza i klę­ska gło­du w 1966 roku zapo­cząt­ko­wa­ły nowy ruch w sztu­ce i rewo­lu­cyj­ne zmia­ny kul­tu­ro­we i spo­łecz­ne w Mithi­li. W latach 60. XX w. wsku­tek dzia­łań akty­wi­stów wspie­ra­nych przez insty­tu­cje pań­stwo­we, malar­stwo mithil­skie zaczę­to prze­no­sić na papier. Tym spo­so­bem lokal­ny gatu­nek malar­ski nie tyl­ko stał się źró­dłem utrzy­ma­nia i pro­duk­tem eks­por­to­wym naj­pierw na Indie, a potem na cały świat, ale tak­że pocią­gnął za sobą popu­la­ry­za­cję innych mithil­skich sztuk pla­stycz­nych i rze­miosł.

Dzię­ki swo­jej sztu­ce kobie­ty sta­ły się głów­ny­mi żywi­ciel­ka­mi rodzin i wizy­tów­ką Mithi­li. Dziś mają wpływ na roz­wój eko­no­micz­ny całe­go regio­nu; dopro­wa­dzi­ły do licz­nych zmian spo­łecz­nych, któ­rych śla­dy są widocz­ne na pre­zen­to­wa­nych na wysta­wie „Bar­wy holi” obra­zach.

Barwy holi

Pier­wot­nie do wytwa­rza­nia pod­kła­du i farb uży­wa­no natu­ral­nych mate­ria­łów, głów­nie kwia­tów. Malo­wa­no uży­wa­jąc pal­ców, zaostrzo­nych patycz­ków bam­bu­so­wych i baweł­nia­nych gał­gan­ków. Lata 70. przy­nio­sły powszech­ny dostęp do syn­te­tycz­nych barw­ni­ków – prosz­ki uży­wa­ne pod­czas świę­ta Holi roz­pusz­cza­no w wodzie i mie­sza­no z dzia­ła­ją­ca jak spo­iwo asa­fe­ty­dą. Te cha­rak­te­ry­stycz­ne inten­syw­ne bar­wy nada­ły nazwę całe­mu okre­so­wi malar­stwa mithil­skie­go nazy­wa­ne­go dziś „bar­wa­mi holi”.

W latach 90. do powszech­ne­go uży­cia weszły far­by tem­pe­ro­we i akry­lo­we, a tak­że fla­ma­stry i róż­no­ko­lo­ro­we tusze. Wie­dza o wytwa­rza­niu farb z natu­ral­nych barw­ni­ków jed­nak nie zani­kła – wie­le doświad­czo­nych arty­stek wciąż je sto­su­je.

Język wizualny malarstwa mithilskiego

W malar­stwie mithil­skim funk­cjo­nu­ją trzy sty­le for­mal­ne: barw­ny (bhar­ni), kać­ni (line­ar­ny) i god­na (tatu­ażo­wy). Ist­nie­je też wie­le pomniej­szych sty­lów, któ­re cha­rak­te­ry­zo­wa­ły odmien­ne tech­ni­ki, two­rzy­wa lub tema­ty. Przy­kła­dem jest geru (nazwa­ny tak od two­rzy­wa, któ­re jest pod­sta­wą far­by) – obraz malo­wa­ny jest tu roz­ro­bio­ną gli­ną, a przez to utrzy­ma­ny w brą­zo­wej kolo­ry­sty­ce.

Naj­waż­niej­szą cechą malar­stwa mithil­skie­go jako gatun­ku jest sto­so­wa­nie podwój­ne­go kon­tu­ru. Przez nie­któ­re artyst­ki inter­pre­to­wa­ny jest jako wyraz duali­zmu w świe­cie. Tło scen czę­sto wypeł­nia­ne jest kwia­ta­mi i zwie­rzę­ta­mi, któ­re są nośni­ka­mi dodat­ko­wych warstw zna­cze­nio­wych. Tym­cza­sem przed­mio­ty i inne ele­men­ty kom­po­zy­cji spro­wa­dza­ne są do sym­bo­li.

Malarstwo mithilskie w zbiorach Muzeum Azji i Pacyfiku

Muzeum Azji i Pacy­fi­ku posia­da naj­więk­sze w Euro­pie i jed­ne z naj­więk­szych na świe­cie zbio­ry malar­stwa mithil­skie­go z Indii (150 obra­zów). Rdzeń kolek­cji sta­no­wią jed­ne z naj­star­szych na świe­cie – powsta­łe w latach 1971–1978 – obra­zy na papie­rze.

Wysta­wa jest efek­tem (finan­so­wa­ne­go ze środ­ków Naro­do­we­go Cen­trum Nauki) pro­jek­tu badaw­cze­go na Uni­wer­sy­te­cie War­szaw­skim, któ­ry w latach 2019–2023 prze­pro­wa­dzi­ła kura­tor­ka Muzeum dr. Bar­ba­ra Bana­sik. W jego rezul­ta­cie powsta­ła doku­men­ta­cja pro­ce­su twór­cze­go oraz współ­cze­sne­go funk­cjo­no­wa­nia malar­stwa mithil­skie­go w Indiach.

Bilety /​godziny otwarcia

Wysta­wa czyn­na od 22 listo­pa­da 2024 do 1 czerw­ca 2025
Muzeum Azji i Pacy­fi­ku im. Andrze­ja Waw­rzy­nia­ka
ul. Solec 24, War­sza­wa

Muzeum czyn­ne od wtor­ku do nie­dzie­li w godz. 10.00–18.00

Bile­ty dostęp­ne w kasie Muzeum i onli­ne.
W każ­dy czwar­tek wstęp bez­płat­ny.

Źró­dło: https://www.muzeumazji.pl/wystawy-czasowe/barwy-holi/