FORMY PODSTAWOWE 2024/​2025 MUZEUM JAKO SZKOŁA

INSPIRACJE I HISTORYCZNE ODNIESIENIA
„For­my pod­sta­wo­we” zain­spi­ro­wa­ne zosta­ły pro­gra­mem Scho­ol Prints (Dru­ki szkol­ne), któ­ry powstał w Wiel­kiej Bry­ta­nii tuż po dru­giej woj­nie świa­to­wej, w burz­li­wych cza­sach two­rze­nia nowe­go ładu poli­tycz­ne­go i spo­łecz­ne­go w Euro­pie. Iden­tycz­ny zestaw lito­gra­fii stwo­rzo­nych przez gru­pę uzna­nych arty­stów tra­fił wów­czas do szkół pod­sta­wo­wych i był eks­po­no­wa­ny w salach lek­cyj­nych. Powsta­ły nowe dzie­ła m.in. Bar­ba­ry Jones, Hen­rie­go Matisse’a, Henry’ego Moore’a, Joh­na Nasha czy Pabla Picas­sa. Wysta­wa „For­my pod­sta­wo­we” odno­si się tak­że do licz­nych eks­pe­ry­men­tów zwią­za­nych ze sztu­ką i edu­ka­cją w XX i XXI wie­ku. Jed­nym z punk­tów odnie­sie­nia jest Mar­cel Duchamp i jego wysta­wa podró­żu­ją­ca w waliz­ce czy też „Flu­xkits”, czy­li pudeł­ka przy­go­to­wy­wa­ne przez arty­stów zwią­za­nych z ruchem Flu­xus, zawie­ra­ją­ce m.in. par­ty­tu­ry, mode­le, nagra­nia audio, gry, puz­zle i sza­blo­ny. Innym przy­kła­dem jest Pure Con­scio­usness, zaini­cjo­wa­na w 1998 roku seria wystaw prac japoń­skie­go kon­cep­tu­ali­sty On Kawa­ry w przed­szko­lach. W kon­tek­ście peda­go­gicz­nym i w śro­do­wi­sku dzie­ci obra­zy Kawa­ry mogły posłu­żyć jako narzę­dzie dydak­tycz­ne wspo­ma­ga­ją­ce naukę dni tygo­dnia i cyfr. Inspi­ra­cją do „Form pod­sta­wo­wych” są tak­że ćwi­cze­nia i meto­do­lo­gia arty­stów i arty­stek, któ­rzy pod­ję­li się pra­cy w szko­łach bądź też powo­ły­wa­li wła­sne ośrod­ki edu­ka­cyj­ne, takich jak: Joseph Beuys, Cor­ne­lius Car­dew, Jef Geys, Anna Hal­prin, Oskar Han­sen, Asger Jorn, K.G. Sub­ra­ma­ny­an i wie­lu innych.

SZKOŁA JAKO WYSTAWA, DZIECI JAKO TWÓRCY
Pudeł­ka wysy­ła­ne do szkół miesz­czą w sobie „uśpio­ną” wysta­wę, któ­ra w każ­dej chwi­li może się zma­te­ria­li­zo­wać w for­mie wybra­nej przez uczen­ni­ce i uczniów. Dzia­ła­nia w pro­gra­mie toczą się w ryt­mie roku szkol­ne­go. Nauczy­ciel­ki i nauczy­cie­le wspie­ra­ni przez muze­al­nych edu­ka­to­rów i edu­ka­tor­ki współ­pra­cu­ją z zespo­ła­mi zło­żo­ny­mi z uczen­nic i uczniów klas od 4 do 8. Isto­tą pro­ce­su jest odda­wa­nie spraw­czo­ści w ręce dzie­ci i ucze­nie się od sie­bie nawza­jem w twór­czym dzia­ła­niu. Czas, któ­rym dys­po­nu­je gru­pa, pozwa­la na eks­pe­ry­men­ty, sta­wia­nie pytań, „roz­cią­ga­nie” wyobraź­ni i spraw­dza­nie się w nowych rolach (rów­nież nauczy­cie­lom). Nauczy­cie­le zaan­ga­żo­wa­ni w pro­gram bio­rą udział w szko­le­niach, warsz­ta­tach oraz w ple­ne­rze. Mają one za zada­nie odpo­wied­nio przy­go­to­wać ich do pra­cy w pro­jek­cie – oswo­ić ze sztu­ką współ­cze­sną, kon­cep­tu­al­ną, opar­tą na pro­ce­sie, dzia­ła­niach i rela­cjach, nie tyl­ko na wytwa­rza­niu obiek­tów, tak by włą­cza­li te dzia­ła­nia w swo­ją dal­szą pra­cę peda­go­gicz­ną.

CZYM MOŻE BYĆ WYSTAWA?
Wysta­wy, któ­re są efek­tem dzia­łań zespo­łów, powsta­ją w prze­strze­niach szkol­nych: w kla­sach i na kory­ta­rzach, w salach gim­na­stycz­nych i na boiskach. Mogą być wie­lo­krot­nie reali­zo­wa­ne i róż­no­ra­ko inter­pre­to­wa­ne, podob­nie jak dzie­je się to z wyko­na­niem muzycz­nej par­ty­tu­ry. Poprzez pro­gram „For­my pod­sta­wo­we” zada­je­my pyta­nia: co może­my zro­bić ze sztu­ką? A tak­że: czym może być wysta­wa? Gdzie i kie­dy się ona zaczy­na i koń­czy? Cze­go może­my nauczyć się od arty­stek i arty­stów? Czy poprzez kon­takt ze sztu­ką powsta­je wie­dza? Aż wresz­cie: jak rozu­mieć sztu­kę i czer­pać przy­jem­ność z jej nie­ro­zu­mie­nia?
O WYSTAWIE
O WYSTAWIE 2024/​2025
Rok szkol­ny 2024/​2025 jest dla pro­gra­mu „For­my pod­sta­wo­we” szcze­gól­ny. Dotych­czas pra­ce arty­stycz­ne zebra­ne w zapro­jek­to­wa­nych do tego celu pudeł­kach (w latach 2021/​2022 przez Micha­ła Sikor­skie­go, w roku 2023 przez Macie­ja Siu­dę) tra­fia­ły do szkół. Szko­ła trak­to­wa­na była jako muzeum. Teraz odwra­ca­my kie­ru­nek – two­rzo­ne przez dzie­ci pra­ce i one same tra­fia­ją do wiel­kie­go pudeł­ka, jakim jest nowy budy­nek Muzeum Sztu­ki Nowo­cze­snej w War­sza­wie. Teraz muzeum sta­je się szko­łą. W paź­dzier­ni­ku 2024 roku, pod­czas tygo­dnia otwar­cia budyn­ku MSN‑u, „For­my pod­sta­wo­we” zaję­ły część prze­strze­ni Muzeum – jako miej­sce warsz­ta­tów, spo­tkań, dys­try­bu­tor­nia instruk­cji arty­stycz­nych, czy­tel­nia i sala wysta­wo­wa. Była to pierw­sza wysta­wa, jaką zre­ali­zo­wa­no kie­dy­kol­wiek w nowym gma­chu MSN‑u! W czerw­cu 2025 roku „For­my pod­sta­wo­we” wra­ca­ją do Muzeum. Tu odbę­dzie się wysta­wa nowych arty­stycz­nych instruk­cji zamó­wio­nych do czwar­tej edy­cji pro­gra­mu i ich reali­za­cji przez szkol­ne zespo­ły z czter­na­stu miej­sco­wo­ści. Głów­nym zagad­nie­niem roku szkol­ne­go 2024/​2025 jest sama insty­tu­cja muzeum. Wspól­nie zada­my sobie sze­reg pytań doty­czą­cych miejsc, któ­re zamiesz­ku­ją dzie­ła sztu­ki. W czym muzeum przy­po­mi­na szko­łę? Kto i jak odróż­nia sztu­kę od nie­sztu­ki? Jak roz­po­znać „muze­al­ną war­tość” przed­mio­tów? Do kogo nale­ży sztu­ka? Czy to źle, że cze­goś nie rozu­mie­my? Do cze­go i komu słu­ży sztu­ka?

TRZY NOWE PRACE: TIRAVANIJA, CAMNITZER, ŠEDÁ

RIRKRIT TIRAVANIJA: RELACJE ZAMIAST OBIEKTÓW
Wysta­wa opar­ta jest o trzy nowe pra­ce arty­stycz­ne. Pierw­szą z nich stwo­rzył Rir­krit Tira­va­ni­ja (ur. 1961) – taj­ski arty­sta kon­cep­tu­al­ny, jeden z kla­sy­ków tzw. este­ty­ki rela­cyj­nej. Jego sztu­ka roz­gry­wa się mię­dzy ludź­mi, opie­ra się na robie­niu róż­nych rze­czy razem, prze­su­wa­jąc naszą uwa­gę z obiek­tów w muzeum na rela­cje i sytu­acje. Pra­ce tego arty­sty przy­po­mi­na­ją prze­pi­sy kuli­nar­ne (Tira­va­ni­ja zresz­tą chęt­nie wystę­pu­je w roli kucha­rza): dzie­lo­ne z róż­ny­mi oso­ba­mi i mody­fi­ko­wa­ne według indy­wi­du­al­nych gustów i potrzeb.

Krót­ka instruk­cja, któ­rą daje Rir­krit Tira­va­ni­ja: „po pro­stu uśmiech­nij się i nic nie mów”, może być potrak­to­wa­na jako życio­wa wska­zów­ka, żart albo pro­ste ćwi­cze­nie z uważ­no­ści i cier­pli­wo­ści. Nawią­zu­je też do zachod­nich wyobra­żeń o „uło­żo­nej” kul­tu­rze azja­tyc­kiej i dys­cy­pli­nie. Tira­va­ni­ja suge­ru­je, że moż­na mil­czeć, bo taka jest nasza natu­ra, ale i upar­cie skry­wać jakąś tajem­ni­cę, uśmie­cha­jąc się przy tym zna­czą­co. Moż­na też, jak to się mówi, uśmie­chać się do wła­snych myśli.

LUIS CAMNITZER: SZTUKA JAKO EDUKACJA
Auto­rem dru­giej pra­cy jest Luis Cam­nit­zer (ur. 1937) – arty­sta kon­cep­tu­al­ny, teo­re­tyk, edu­ka­tor i kry­tyk sztu­ki, któ­ry zaj­mu­je się związ­ka­mi sztu­ki i edu­ka­cji. Arty­sta poświę­cił wie­le lat swo­je­go życia na refor­mo­wa­nie edu­ka­cji arty­stycz­nej w Ame­ry­ce Łaciń­skiej. Jak sam mówi: „Sztu­ka to edu­ka­cja, a nie wła­sność, a wie­dza nale­ży do wszyst­kich”. Cam­nit­zer czę­sto posłu­gu­je się tek­stem, któ­ry ma zachę­cić do dzia­ła­nia i kwe­stio­no­wa­nia zasta­ne­go porząd­ku.

Instruk­cja Muze­al­na jakość może być uży­wa­na jako ćwi­cze­nie do wyko­na­nia albo punkt wyj­ścia do roz­mo­wy. Słu­ży ona wyobra­że­niu sobie dwóch róż­nych mode­li muzeum: takie­go, któ­re jest nie­podat­ne na zmia­ny i pod­po­rząd­ko­wa­ne sztyw­ne­mu regu­la­mi­no­wi, oraz muzeum otwar­te­go, gdzie naj­waż­niej­sze są pro­ce­sy i wspól­ne dzia­ła­nie. Pod­po­wia­da, jak poszu­ki­wać tytu­ło­wych „muze­al­nych jako­ści” w muzeum, szko­le i wszę­dzie tam, gdzie może­my upra­wiać sztu­kę.

KATEŘINA ŠEDÁ: DUCH SZKOŁY
Trze­cią pra­cę z tego­rocz­nej edy­cji „Form pod­sta­wo­wych” stwo­rzy­ła Kate­ři­na Šedá (ur. 1977), cze­ska artyst­ka kon­cep­tu­al­na, autor­ka akcji i pro­jek­tów, któ­re powsta­ły we współ­pra­cy z róż­ny­mi spo­łecz­no­ścia­mi. Two­rzy obiek­ty i orga­ni­zu­je wyda­rze­nia arty­stycz­ne o cha­rak­te­rze gier czy festi­wa­li. Anga­żu­je do swo­ich pro­jek­tów człon­ków rodzi­ny, sąsia­dów i oso­by, któ­re nigdy nie były w muzeum. Instruk­cja Duch szko­ły zachę­ca do przy­wo­ła­nia i spor­tre­to­wa­nia ducha budyn­ku. Czło­wiek ma duszę, a miej­sce swo­je­go ducha. Nie upior­ną isto­tę, lecz swo­ją wła­sną, wyjąt­ko­wą atmos­fe­rę, któ­rą trud­no ubrać w sło­wa. Na ducha dane­go miej­sca skła­da się wie­le ele­men­tów: funk­cja prze­strze­ni, obec­ność ludzi, a nawet zapach, kolo­ry czy świa­tło. Artyst­ka zachę­ca do odpo­wie­dzi na pyta­nia: czy moż­na nary­so­wać dźwięk lub zapach? Czy moż­na nary­so­wać emo­cję, któ­ra tkwi głę­bo­ko w naszym ser­cu? Jak zasta­wić pułap­kę na ducha? Co spra­wia, że dobrze czu­je­my się w jakiejś prze­strze­ni?

KOLEKCJA JAKO NARZĘDZIE EDUKACJI
Po raz pierw­szy pro­gram „Form pod­sta­wo­wych” jest pre­zen­to­wa­ny w rela­cji do kolek­cji Muzeum Sztu­ki Nowo­cze­snej w War­sza­wie. Wybra­no trzy pra­ce ze zbio­rów MSN‑u, któ­re słu­żą jako „pomo­ce dydak­tycz­ne” i ele­ment sce­no­gra­fii: Sko­ki do wody Jaro­sła­wa Fli­ciń­skie­go, Moduł har­ris­burg­ski Tobia­sa Putri­ha oraz pra­ca kolek­ty­wu zaty­tu­ło­wa­na Języ­ki macie­rzy­ste i ojcow­skie gar­dła Slavs and Tatars. Muze­al­na kolek­cja sta­je się narzę­dziem do zdo­by­wa­nia wie­dzy i nauki róż­nych języ­ków: języ­ka abs­trak­cji, języ­ka prze­strze­ni i języ­ka róż­no­rod­no­ści kul­tu­ro­wej.

ARTYSTKI I ARTYŚCI DOTYCHCZAS WSPÓŁTWORZĄCY PROGRAM
Dotych­czas w pro­gra­mie „For­my pod­sta­wo­we” wzię­li udział: Paweł Altha­mer, Poklong Ana­ding, Tarek Ato­ui, Maxi­mi­lia­ne Baum­gart­ner, Ali­cja Bie­law­ska, Kasper Bos­mans, Katia Buchat­ska, Gabo Cam­nit­zer, Luis Cam­nit­zer, Adria­no Costa, Ali­cja Czy­czel, Jaro­sław Fli­ciń­ski, Dora Gar­cía, Vero­ni­ka Hap­chen­ko, Edith Karl­son, Sha­ron Loc­khart, Gosh­ka Macu­ga, Krzysz­tof Maniak, Miko­łaj Moskal, Ramo­na Nagab­czyń­ska, Ahmet Öğüt, Pra­bha­kar Pach­pu­te, Joan­na Pio­trow­ska i Boż­ka Rydlew­ska, Oli­via Plen­der, Agniesz­ka Pol­ska, Lau­re Pro­uvost, Kata­rzy­na Prze­zwań­ska, Raqs Media Col­lec­ti­ve, Kate­ři­na Šedá, Maciej Siu­da, Slavs and Tatars i Olga Miciń­ska, Rir­krit Tira­va­ni­ja, Jaśmi­na Wój­cik, kolek­tyw Zako­le.

PARTNEREM PROJEKTU „FORMY PODSTAWOWE” JEST FUNDACJA EFC
DOSTĘPNOŚĆ WYSTAWY
Infor­ma­cje o pro­gra­mie „For­my pod­sta­wo­we”, wysta­wie i wybra­nych pra­cach są dostęp­ne w pol­skim języ­ku migo­wym (PJM) oraz tek­ście łatwym do czy­ta­nia i zro­zu­mie­nia (ETR). Moż­na się z nimi zapo­znać na stro­nie inter­ne­to­wej przed wizy­tą w muzeum lub pod­czas zwie­dza­nia. W recep­cji moż­na wypo­ży­czyć tablet z tre­ścia­mi w PJM i ETR.

Zapra­sza­my rów­nież na opro­wa­dza­nia i wyda­rze­nia dostęp­ne, któ­re reali­zu­je­my w trak­cie trwa­nia wysta­wy.

źró­dło: https://artmuseum.pl/wystawy/formy-podstawowe-2024–2025