HISTORIE POTENCJALNE

Pre­zen­to­wa­ne na wysta­wie pra­ce kil­ku­na­stu twór­ców — fil­my, insta­la­cje i obiek­ty powsta­łe w ostat­nich latach — łączy tema­ty­ka zawłasz­cza­nia, instru­men­tal­ne­go trak­to­wa­nia i odzy­ski­wa­nia histo­rii uka­za­na w kon­tek­ście obec­nych napięć poli­tycz­nych. Doty­czą one regio­nów nie­daw­nych i aktu­al­nych kon­flik­tów, nazna­czo­nych dzie­dzic­twem kolo­nia­li­zmu, a tak­że rosyj­skie­go impe­ria­li­zmu: Bli­skie­go Wscho­du i Afry­ki Pół­noc­nej i Euro­py Wschod­niej.

Mecha­ni­zmy mani­pu­la­cji histo­rią odsła­nia meta­fo­ra teatru mario­ne­tek, po któ­rą się­gnął w swo­jej try­lo­gii fil­mo­wej Wael Shaw­ky. W Kaba­re­to­wych kru­cja­tach rein­ter­pre­tu­je on histo­rie wypraw krzy­żo­wych i zde­rze­nia dwóch cywi­li­za­cji na pod­sta­wie arab­skich źró­deł histo­rycz­nych. Kwe­stio­nu­je neu­tral­ność archi­wów i wska­zu­je na poli­tycz­ny wymiar aktu opo­wia­da­nia o prze­szło­ści.

Ten temat w kon­tek­ście archi­wów foto­gra­ficz­nych poru­sza­ją Rabih Mro­ué i Niki­ta Kadan. Foto­gra­fia z jed­nej stro­ny jest waż­nym narzę­dziem kon­stru­owa­nia histo­rio­gra­fii XX wie­ku, z dru­giej — szcze­gól­nie podat­nym na zakła­ma­nia. Zarów­no w monu­men­tal­nej insta­la­cji wideo Mro­ué, jak i rysun­kach Kada­na ludzie z ich indy­wi­du­al­ny­mi histo­ria­mi uka­za­ni są jako pion­ki w bez­względ­nej grze poli­tycz­nej. Obie pra­ce doty­ka­ją pro­ble­mu współ­cze­snych wojen o pamięć. W tę tema­ty­kę wpi­su­je się naj­now­szy film Myko­ly Ryd­ny­ia Bata­lia o Maze­pę, w któ­rym arty­sta zde­rza dwie róż­ne nar­ra­cje doty­czą­ce bio­gra­fii ukra­iń­skie­go boha­te­ra naro­do­we­go. Arty­sta udo­wad­nia, że sztu­ka może być narzę­dziem odzy­ski­wa­nia histo­rii. Ze spu­ści­zną sowiec­kie­go impe­rium kon­fron­tu­je się w swo­jej pra­cy Ala Sava­she­vich. Artyst­ka nawią­zu­je do nisz­cze­nia pomni­ków — sym­bo­licz­ne­go aktu oba­le­nia wła­dzy opar­tej na róż­ne­go rodza­ju hie­rar­chiach.

Zawłasz­cza­nie lub pozba­wia­nie histo­rii kolo­ni­zo­wa­nych naro­dów oraz dóbr kul­tu­ry jako narzę­dzie budo­wa­nia impe­rial­nej domi­na­cji to jeden z klu­czo­wych wąt­ków pre­zen­to­wa­nych na wysta­wie prac Kade­ra Attii. Wybrzmie­wa w nich postu­lat resty­tu­cji jako prak­ty­ki obej­mu­ją­cej zwrot obiek­tów kolo­nial­nych gra­bie­ży, ale i przy­wró­ce­nia god­no­ści mar­gi­na­li­zo­wa­nym gru­pom spo­łecz­nym i ich eman­cy­pa­cji. W obu pra­cach Attia roz­wi­ja swo­ją kon­cep­cję „napra­wy”, któ­ra jest moż­li­wa dzię­ki zmia­nie opty­ki i „prze­nie­sie­niu histo­rii w teraź­niej­szość”. Rów­nież Azo­ulay w swo­im naj­now­szym fil­mie nawią­zu­je do tema­tu gra­bie­ży dóbr kul­tu­ry przez pań­stwa euro­pej­skie. Z kolei Anna Boghi­gu­ian w swo­ich pra­cach przy­glą­da się histo­rii świa­ta, a zwłasz­cza pro­ce­som spo­łecz­no-gospo­dar­czym opar­tym na nie­wol­nic­twie i wyko­rzy­sta­niu taniej siły robo­czej, któ­re dały począ­tek wiel­kim potę­gom impe­rial­nym.

Doświad­cze­nie prze­sie­dle­nia i ode­rwa­nia od wła­snej kul­tu­ry, ale przede wszyst­kim wła­snej zie­mi jest punk­tem wyj­ścia dla prac Basmy Alsha­rif i Karo­li­ny Grzyw­no­wicz. Poru­sza­ny w nich pro­blem eks­plo­ata­cji zaso­bów natu­ral­nych oraz impe­rial­nej prze­mo­cy poprzez zawłasz­cza­nie zie­mi podej­mu­je tak­że Noor Abed w swo­im naj­now­szym fil­mie. Się­ga­jąc do folk­lo­ru i lokal­nej mito­lo­gii, artyst­ka poru­sza kwe­stię przy­na­leż­no­ści do dane­go miej­sca.

Wysta­wa wska­zu­je na istot­ną rolę arty­stów i języ­ka sztu­ki w pisa­niu histo­rii na nowo, a tak­że insty­tu­cji kul­tu­ry jako prze­strze­ni, w któ­rej histo­rie poten­cjal­ne mogą wybrzmieć.

oso­by arty­stycz­ne: Basma al-Sha­rif, Noor Abed, Kader Attia, Ariel­la Aïsha Azo­ulay, Anna Boghi­gu­ian, Karo­li­na Grzyw­no­wicz, Niki­ta Kadan, Rabih Mro­ué, Myko­la Rid­nyi, Ala Sava­she­vich, Wael Shaw­ky
kura­tor­ki: Maria Bre­wiń­ska, Joan­na Kor­djak, Kata­rzy­na Koło­dziej-Pod­sia­dło
współ­pra­ca kura­tor­ska: Jess Łukaw­ska

źró­dło: https://zacheta.art.pl/pl/wystawy/historie-potencjalne