Lato, które zmieniło wszystko. Festiwal 1955

Poka­zu­je­my mate­ria­ły archi­wal­ne i pamiąt­ki z festi­wa­lu, takie jak pla­ka­ty, pocz­tów­ki, chu­s­ty, przy­pin­ki czy pro­gra­my, foto­gra­fie, socre­ali­stycz­ne rzeź­by i malar­stwo, a tak­że współ­cze­sne dzie­ła sztu­ki.

DWA TYGODNIE BEZBRZEŻNEGO SZCZĘŚCIA

Latem 1955 roku do War­sza­wy przy­by­ła mło­dzież z całe­go świa­ta. 31 lip­ca roz­po­czął się V Świa­to­wy Festi­wal Mło­dzie­ży i Stu­den­tów o Pokój i Przy­jaźń – pięt­na­ście dni zabaw, igrzysk, wystaw, spo­tkań. Mia­sto – zamknię­te i zastra­szo­ne przez sta­li­now­ski reżim, wciąż czę­ścio­wo zruj­no­wa­ne, zmę­czo­ne bra­ka­mi i kolej­ka­mi – pod­czas festi­wa­lu sta­ło się żywe i kolo­ro­we.

Festi­wal 1955 był naj­bar­dziej spek­ta­ku­lar­nym wyda­rze­niem tam­te­go cza­su i stał się doświad­cze­niem poko­le­nio­wym dla wie­lu osób wkra­cza­ją­cych w doro­słość po dru­giej woj­nie świa­to­wej, w realiach Pol­ski Ludo­wej. Do War­sza­wy przy­by­ło oko­ło 26 tysię­cy osób ze 116 kra­jów. Mło­dych Polek i Pola­ków – 140 tysię­cy. Pałac Kul­tu­ry i Sta­dion Dzie­się­cio­le­cia wła­śnie odda­no do użyt­ku, a mia­sto deko­ro­wa­no wiel­ko­for­ma­to­wy­mi reali­za­cja­mi malar­ski­mi. Zor­ga­ni­zo­wa­no set­ki wyda­rzeń: kon­cer­tów, wystaw, spo­tkań, odczy­tów i imprez. Tłem festi­wa­lu były ruiny wciąż odbu­do­wu­ją­ce­go się mia­sta. Dwu­ty­go­dnio­wy kar­na­wał wie­lo­kul­tu­ro­wo­ści poprze­dzał nad­cho­dzą­ce zmia­ny poli­tycz­ne i spo­łecz­ne, zarów­no w Pol­sce, jak i na świe­cie.

Na wysta­wie Lato, któ­re zmie­ni­ło wszyst­ko. Festi­wal 1955 tytu­ło­we wyda­rze­nie sta­ło się punk­tem wyj­ścia do reflek­sji o poło­wie lat 50. XX wie­ku. Zofia Rojek i Bła­żej Brzo­stek, zespół kura­tor­ski, przed­sta­wia­ją przy­go­to­wa­nia i prze­bieg festi­wa­lu w kon­tek­ście spo­łecz­nym, poli­tycz­nym i kul­tu­ro­wym. Istot­ne wąt­ki to mię­dzy inny­mi odwilż poli­tycz­na, deko­lo­ni­za­cja Afry­ki i Azji, odbu­do­wa War­sza­wy i prze­strzeń publicz­na sto­li­cy.

Na wysta­wie pre­zen­tu­je­my mate­ria­ły archi­wal­ne i pamiąt­ki z festi­wa­lu (pla­ka­ty, pocz­tów­ki, chu­s­ty, przy­pin­ki, pro­gra­my), foto­gra­fie, socre­ali­stycz­ne rzeź­by i malar­stwo. Moż­na tak­że posłu­chać wspo­mnień uczest­ni­czek i uczest­ni­ków. Przy­go­to­wa­ne spe­cjal­nie na wysta­wę dzie­ła Yulii Kri­vich i Pau­li­ny Wło­stow­skiej poka­zu­ją, że Festi­wal 1955 to nie tyl­ko histo­rycz­ne wyda­rze­nie sprzed 70 lat, lecz tak­że impuls dla współ­cze­snej prak­ty­ki arty­stycz­nej. Waż­nym ele­men­tem wysta­wy i prac nad nią była zbiór­ka pamią­tek i wspo­mnień z festi­wa­lu.

TO IDZIE MŁODOŚĆ

Deka­dę po woj­nie War­sza­wa wciąż odra­dza­ła się z ruin. Spo­łe­czeń­stwo było mło­de, przy­rost natu­ral­ny wyso­ki, dostęp do edu­ka­cji stał się uła­twio­ny, migra­cja ze wsi do miast i awans spo­łecz­ny – coraz powszech­niej­sze. To tak­że czas ter­ro­ru poli­tycz­ne­go i wszech­ogar­nia­ją­cej pro­pa­gan­dy. Zwią­zek Mło­dzie­ży Pol­skiej był narzę­dziem pre­sji sys­te­mu w szko­łach, na uczel­niach i w zakła­dach pra­cy. W 1955 roku otrzy­mał zada­nie współ­or­ga­ni­za­cji, pod egi­dą Świa­to­wej Fede­ra­cji Mło­dzie­ży Demo­kra­tycz­nej, spo­tka­nia mło­dych ludzi z całe­go świa­ta.

Komi­tet festi­wa­lo­wy w nie­ca­ły rok przy­go­to­wał obszer­ny pro­gram, zapla­no­wał zakwa­te­ro­wa­nie i wyży­wie­nie dla dele­ga­tów i dele­ga­tek, zamó­wił set­ki tysię­cy dru­ków i pamią­tek. W całej Pol­sce mło­dzi pra­co­wa­li w tzw. czy­nie festi­wa­lo­wym, by umoż­li­wić przy­by­cie do War­sza­wy zagra­nicz­nym dele­ga­cjom, a tak­że mieć szan­sę same­mu poje­chać do sto­li­cy.

Prze­bieg festi­wa­lu doku­men­tu­ją licz­ne foto­gra­fie, w tym wyjąt­ko­we kolo­ro­we zdję­cia autor­stwa Woj­cie­cha Jan­kow­skie­go, kro­ni­ki fil­mo­we, rela­cje pra­so­we. Wraz z nagra­nia­mi histo­rii mówio­nej two­rzą naj­więk­szą salę wysta­wy.

ZAPOWIEDŹ ZMIAN?

Nie­trud­no zauwa­żyć, nawet w ofi­cjal­nych prze­ka­zach, że Festi­wal Mło­dzie­ży i Stu­den­tów szyb­ko roz­lał się poza sztyw­ne ramy pro­gra­mu sta­jąc się świę­tem mło­do­ści, zaba­wy, spo­tka­nia kul­tur. W Pol­sce powo­li nad­cho­dzi­ła kul­tu­ral­na i poli­tycz­na odwilż, a pań­stwa Azji i Afry­ki stop­nio­wo sta­wa­ły się istot­ną poli­tycz­nie siłą, co potwier­dzi­ła kon­fe­ren­cja w Ban­dun­gu w kwiet­niu 1955 roku. Pod­czas Festi­wa­lu 1955 obec­ne były dele­ga­cje z kra­jów, któ­re powsta­ły z kru­sze­ją­cych impe­riów kolo­nial­nych. Dla ogrom­nej więk­szo­ści Polek i Pola­ków uczest­ni­czą­cych w wyda­rze­niu była to pierw­sze spo­tka­nie z oso­ba­mi innych ras, kul­tur, języ­ków.

Zmia­ny w sztu­ce pole­ga­ją­ce na odej­ściu od socre­ali­zmu dostrzec moż­na było na Ogól­no­pol­skiej Wysta­wie Mło­dej Pla­sty­ki Prze­ciw woj­nie – prze­ciw faszy­zmo­wi. W Arse­na­le poka­za­no nie­mal 500 prac wyko­na­nych w róż­nych tech­ni­kach, z któ­rych część wciąż była osa­dzo­na w dok­try­nie socre­ali­stycz­nej, ale wie­le bar­dziej eks­pre­syj­nych czy się­ga­ją­cych po tema­ty woj­ny i Holo­kau­stu. Wysta­wa, nazy­wa­na po pro­stu Arse­na­łem, choć zosta­ła zre­ali­zo­wa­na pod kon­tro­lą par­tii i zapo­bie­gaw­czo skry­ty­ko­wa­na, sym­bo­licz­nie zakoń­czy­ła etap socre­ali­zmu w pol­skiej sztu­ce.

Festi­wal 1955 – książ­ka

Wska­za­ne wąt­ki to głów­ne kon­tek­sty festi­wa­lu, po któ­re się­gnę­li kura­to­rzy wysta­wy. Zna­la­zły one roz­wi­nię­cie w publi­ka­cji, któ­ra uka­że się 22 lip­ca 2025 roku.

W książ­ce pod redak­cją Bła­że­ja Brzost­ka i Zofii Rojek Festi­wal 1955 został opi­sa­ny za pomo­cą zagad­nień, któ­rych licz­ba odpo­wia­da licz­bie dni wyda­rze­nia. Pięt­na­ście ese­jów odkry­wa kolej­ne war­stwy pro­pa­gan­do­we­go przed­się­wzię­cia, któ­re sta­ło się zapo­wie­dzią zmian w pol­skiej sfe­rze poli­tycz­nej i spo­łecz­nej. Tema­ty to mię­dzy inny­mi powiew oby­cza­jów i mło­dzie­żo­wej mody z Zacho­du, spo­tka­nie z oso­ba­mi róż­nych kul­tur i kolo­rów skó­ry, dźwię­ki muzy­ki jaz­zo­wej, swo­bod­ne korzy­sta­nie z prze­strze­ni mia­sta, ale tak­że prze­moc, rasizm i utrwa­lo­ne kolo­nial­ne wyobra­że­nia Inne­go.

W publi­ka­cji zna­la­zło się rów­nież kalen­da­rium impre­zy z wycin­ka­mi i cyta­ta­mi z ofi­cjal­nych doku­men­tów, pra­sy codzien­nej i dzien­ni­ków, a tak­że licz­ne foto­gra­fie i gra­fi­ka użyt­ko­wa zwią­za­na z tym wyda­rze­niem.

Autor­ki i auto­rzy: Alek­san­dra Boć­kow­ska, Bła­żej Brzo­stek, Jacek Droz­da, Mat­thieu Gil­la­bert, Piotr Jagiel­ski, Bar­ba­ra Klich-Klu­czew­ska, Piotr Kor­du­ba, Iwo­na Kurz, Mag­da Lip­ska, Ewa Per­liń­ska-Kobie­rzyń­ska, Zofia Rojek, Andrzej Ska­li­mow­ski, Prze­my­sław Stro­żek, Jacek Świ­dziń­ski, Mag­da Szcze­śniak

KOLOFON

kura­to­rzy Bła­żej Brzo­stek, Zofia Rojek

współ­pra­ca kura­tor­ska i pro­duk­cja Kata­rzy­na Jolan­ta Gór­ska

pro­jekt wysta­wy Ane­ta Faner

pro­jekt gra­ficz­ny i liter­ni­czy Anna Świa­tło­wska

pro­jekt i wyko­na­nie komik­sów w prze­strze­ni wysta­wy Jacek Świ­dziń­ski

pro­jekt i wyko­na­nie tka­nin arty­stycz­nych Pau­li­na Wło­stow­ska

współ­pra­ca przy reali­za­cji tka­nin Tomasz Dróżdż /​fir­ma Texpol, PHU Sitex, Michał Szczę­sny Szu­war

pra­ca mul­ti­me­dial­na Yulia Kri­vich

sys­tem typo­gra­ficz­ny wystaw Muzeum War­sza­wy Anna Świa­tło­wska

wywia­dy histo­rii mówio­nej Bła­żej Brzo­stek, Łukasz Kamiń­ski, Tomasz Kra­jew­ski, Kata­rzy­na Madoń-Mit­zner, Zofia Rojek

pro­jekt gra­ficz­ny pla­ka­tu i mate­ria­łów pro­mo­cyj­nych Joan­na Bębe­nek

przy­go­to­wa­nie do dru­ku Maciej Cho­dziń­ski, Kata­rzy­na Łygoń­ska

tłu­ma­cze­nie Mar­cin Waw­rzyń­czak

redak­cja i korek­ta Justy­na Chmie­lew­ska

opra­wa i reali­za­cja tech­nicz­na Michał Bogu­mił, Zofia Cur, Anna Cze­ja­rek, Mar­ta Galew­ska, Kse­nia Górecz­na, Paweł Gro­cho­wal­ski, Krzysz­tof Her­nik, Krzysz­tof Kwiat­kow­ski, Piotr Lipiń­ski, Moni­ka Mazu­rek, Artur Minie­wicz, Kata­rzy­na Radec­ka, Tomasz Rau­bo, Adam Rogow­ski, Leszek Soko­łow­ski, Mariusz Staw­ski, Joan­na Turek, Filip Wie­le­chow­ski-Olszak, Adam Wrzo­sek, Alek­san­dra Zło­tow­ska, Pra­cow­nia Tryk­trak – Jakub Kamiń­ski

opie­ka kon­ser­wa­tor­ska Piotr Kacz­kieł­ło, Julia Kło­siń­ska, Kata­rzy­na Lesia­kow­ska-Tofil, Igor Nowak, Karo­li­na Nowic­ka, Kali­na Marzec, Piotr Popław­ski, Adam Wrzo­sek

koor­dy­na­cja digi­ta­li­za­cji Miko­łaj Kali­na

wypo­ży­cze­nia zewnętrz­ne i orga­ni­za­cja trans­por­tów Janusz Kur­czak, Sonia Nie­śpia­łow­ska-Owcza­rek, Edward Nowak

wypo­ży­cze­nia wewnętrz­ne Tomasz Lewan­dow­ski, Zuzan­na Sie­ro­szew­ska-Role­wicz, Alek­san­dra Lis, Mał­go­rza­ta Oli­wiń­ska, Doro­ta Par­szew­ska, Joan­na Rykiel i Filip Żelew­ski

komu­ni­ka­cja i mar­ke­ting Anna Dobro­wol­ska-Bal­ce­rzak, Anna Ład­na, Alek­san­dra Migacz, Mag­da­le­na Nazi­mek, Mar­ty­na Sowiń­ska, Nela Sobiesz­czań­ska, Kari­na Dąb­ska, Aga­ta Fijał­kow­ska, Aga­ta Fron­czyk, Dag­ma­ra Jędrze­jew­ska, Daniel Kar­wow­ski, Jowi­ta Purzyc­ka

pro­gra­my publicz­ne Alek­san­dra Kre­sow­ska, Edy­ta Gołę­biow­ska, Anna Lorek, Moni­ka Micha­łek, Karo­li­na Sawic­ka, Kry­sty­na Stroy­now­ska, Anna Zda­now­ska oraz Doro­ta Sto­lar­ska-Kul­tys

obiek­ty z insty­tu­cji i zbio­rów pry­wat­nych Archi­wum Akt Nowych, Archi­wum Pol­skie­go Radia, Biblio­te­ka Naro­do­wa, Bie­lań­ska Foto­te­ka, Bła­żej Brzo­stek, Cen­trum Rzeź­by Pol­skiej w Oroń­sku, Dom Spo­tkań z Histo­rią, Jacek Droz­da, Fil­mo­te­ka Naro­do­wa, Fun­da­cja Arche­olo­gia Foto­gra­fii, Fun­da­cja Sztu­ka Sto­so­wa­na /​Robert Szu­ba, Andrzej Jabłoń­ski, Bar­ba­ra Jaro­szew­ska, Mał­go­rza­ta Man­teuf­fel-Cym­bo­row­ska, Mazo­wiec­ka Biblio­te­ka Cyfro­wa, Muzeum Kary­ka­tu­ry im. Ery­ka Lipiń­skie­go w War­sza­wie, Muzeum Lubu­skie im. Jana Deker­ta w Gorzo­wie Wiel­ko­pol­skim, Muzeum Naro­do­we w War­sza­wie, Muzeum Nie­pod­le­gło­ści w War­sza­wie, Muzeum Pla­ka­tu w Wila­no­wie, Muzeum Sztu­ki w Łodzi, Muzeum Zamoy­skich w Kozłów­ce, Muzeum Zie­mi Lubu­skiej w Zie­lo­nej Górze, Naro­do­we Archi­wum Cyfro­we, Anna Wie­le­chow­ska-Olszak, Woje­wódz­ka Biblio­te­ka Publicz­na Lublin, Kata­rzy­na Zacha­ra, Zachę­ta Naro­do­wa Gale­ria Sztu­ki, Zofia Zalew­ska oraz ze zbio­rów wła­snych Muzeum War­sza­wy i Biblio­te­ki Muzeum War­sza­wy

Publi­ka­cja towa­rzy­szą­ca wysta­wie Festi­wal 1955. Świę­to mło­do­ści

Redak­to­rzy mery­to­rycz­ni: Bła­żej Brzo­stek, Zofia Rojek

Redak­tor­ki pro­wa­dzą­ce: Julia Odno­us-Paw­liń­ska, Mar­ta Szot­kow­ska

Szcze­gól­ne podzię­ko­wa­nia dla Zyg­mun­ta Bobrow­skie­go, któ­re­go opo­wieść o wła­snych doświad­cze­niach pod­czas Festi­wa­lu 1955 roku zapo­cząt­ko­wa­ła powsta­nie tej wysta­wy.

źró­dło: https://muzeumwarszawy.pl/wystawa/lato-ktore-zmienilo-wszystko-festiwal-1955/