Muzeum Warszawskiej Pragi jest pierwszą placówką muzealną na prawym brzegu Wisły przy ul. Targowej 50/52, zlokalizowaną w jednych z najstarszych zachowanych obiektów mieszkalnych na terenie prawobrzeżnej Warszawy, z unikatowym zespołem modlitewni (zachowane polichromie), w bezpośrednim sąsiedztwie Bazaru Różyckiego (najstarszego działającego targowiska Warszawy). Obiekty objęte projektem mają wyjątkowe znaczenie i są unikalne w skali kraju. W obiektach przy ul. Targowej znajdował się dawny żydowski dom modlitwy, na ścianach sal modlitw zachowały się fragmenty malowideł przedstawiające Żydów modlących się pod Ścianą Płaczu w Jerozolimie i Grób Racheli w Betlejem. Sale modlitewni wraz z zachowanymi polichromiami są zabytkiem unikatowym w skali Warszawy i województwa mazowieckiego. Zachowana modlitewnia ma kluczowe znaczenie dla funkcjonowania Muzeum Warszawskiej Pragi. Jest cennym źródłem do badania kolorystyki malowideł w warszawskich domach modlitwy, znanych wyłącznie z czarno-białych fotografii. Jest także jednym ze świadectw wielokulturowości dzielnicy. Już w tej chwili jest jednym ze stałych punktów tras wycieczek realizowanych szlakiem judaików. Bogactwo dziedzictwa kulturowego tego terenu, zachowana ciągłość osadnicza, elementy folkloru miejskiego, a także świadomość własnej tożsamości, którą można zaobserwować wśród współczesnych mieszkańców Pragi, pewna egzotyczność i odrębność terenu, są punktem wyjścia do szeroko zakrojonych badań i dokumentacji. Wszystkie te cechy stanowią o rosnącej wciąż atrakcyjności turystycznej prawobrzeżnej Warszawy, którą funkcjonujące tu muzeum ma szansę jeszcze podnieść. Ta wielokulturowość znajdzie szczególne uwypuklenie w ekspozycji stałej Muzeum.
Źródło: https://muzeumpragi.pl/o‑muzeum/
Informacji na temat powstania na Pradze jest tak niewiele, że czasem można by wręcz odnieść wrażenie, iż na prawym brzegu walk nie było. Jednak powstańcy na Pradze prowadzili równie zacięte boje jak ich kompani po lewej stronie Wisły. Bez uwzględnienia ich historii obraz sierpniowych wydarzeń pozostaje niepełny.
Walki na Pradze trwały zaledwie cztery dni. Niedostatecznie uzbrojeni powstańcy musieli zmierzyć się z doskonale wyszkolonymi, liczniejszymi, dobrze uzbrojonymi jednostkami niemieckimi, które w oczekiwaniu na atak Armii Czerwonej były skoncentrowane na prawym brzegu. Trwałe opanowanie wyznaczonych celów było zadaniem niewykonalnym.
Decyzja o wstrzymaniu walk zapadła 4 sierpnia. To uchroniło Pragę od podzielenia losu lewego brzegu. Straty w ludności i zabudowie po tej stronie Wisły były nieporównywalnie mniejsze. Do wkroczenia Rosjan na Pradze panował niemiecki terror: godzina policyjna, egzekucje, łapanki, w których wyniku 10 tysięcy mężczyzn wywieziono na przymusowe roboty do Rzeszy. Ludność żyła w skrajnie trudnych warunkach, cierpiąc głód, pozbawiona opieki medycznej i leków. Gdy płonąca powstańcza Warszawa walczyła, prażanie obserwując jej niszczenie, pełni niepokoju o bliskich, którzy tam pozostali, próbowali przeżyć w nieludzkich warunkach pod niemiecką okupacją. Trzynastego września wycofujący się Niemcy wysadzili wszystkie mosty. Praga została odcięta od reszty miasta.
Praga po zdobyciu przez Armię Czerwoną i Wojsko Polskie w połowie września stała się miastem frontowym. W cieniu zagrożenia i represji ze strony służb bezpieczeństwa budziło się tu powojenne życie polityczne, społeczne, kulturalne. Z lewego brzegu nadal trwał ostrzał sięgający aż do ulicy Targowej, nazywanej strefą śmierci. Mieszkańcy nie ewakuowali się, więc Praga stała się jedynym polskim miastem, w którym sto tysięcy ludzi bez opału, wody, jedzenia i w ciągłym zagrożeniu organizowało swoje codzienne życie.
Od 19 września prawobrzeżna Warszawa miała prezydenta – Marian Spychalski wraz z Zarządem Miasta próbował rozwiązywać bieżące problemy: jak uruchomić piekarnie, odzyskać węgiel z płonących hałd, rozdzielić radziecką mąkę, pochować poległych, reglamentować żywność. Gdy na lewym brzegu hitlerowcy burzyli miasto, na prawym ukazywało się „Życie Warszawy”, trwały próby chóru, zawiązały się zespół kameralny i orkiestra. W listopadzie 1944 roku w działającym na prawym brzegu teatrze odbyła się pierwsza premiera. Aktorzy grali z pamięci, we własnych ubraniach. Publiczność przyniosła krzesła ze sobą. Robotnicy starali się ocalić to, co zostało z fabryk, i uruchomić produkcję. Kupcy składali się na odbudowę Bazaru Różyckiego. Lekarze ze Szpitala Praskiego reaktywowali Wydział Lekarski. Praga starała się żyć.
W styczniu 1945 roku Armia Czerwona i Wojsko Polskie wkroczyły do lewobrzeżnej Warszawy. Za skutą grubym lodem Wisłą czekało wymarłe, zrujnowane miasto. Gdy tylko otwarto pierwsze mosty pontonowe, ludzie ruszyli tam w poszukiwaniu bliskich i rodzinnych pamiątek ukrytych pod gruzami, po opał i wyposażenie nowego domu, po towar na handel. Na Pragę docierali powracający warszawiacy, szukający dachu nad głową. Do końca miesiąca liczba ludności tej części Warszawy wzrosła o 12 tysięcy. Czekano na odbudowę stolicy, rodziny i miasto łączyły się w nowej rzeczywistości.
Wystawę Praga ’44 otworzy mapa miejsc egzekucji i prowizorycznych grobów ludności cywilnej i powstańców w prawobrzeżnej części miasta, która powstała w ramach akcji społecznej w Muzeum Warszawskiej Pragi. Dzięki wspólnej pracy mieszkanek i mieszkańców oraz wszystkich chętnych każda udokumentowana ofiara cywilna i śmierć powstańcza zostały oznaczone jedną szpilką.
Miejsca egzekucji i pochówków ustalono na podstawie źródeł historycznych, a do oznaczenia ich na mapie, złożonej ze zdjęć lotniczych wykonanych w czasie powstania i po jego upadku, posłużył plan przedwojennej Warszawy. Zdjęcia pochodzą z The National Archives w College Park pod Waszyngtonem. Zostały opracowane przez Zygmunta Walkowskiego specjalizującego się w interpretacji zdjęć Warszawy z okresu drugiej wojny światowej.
Na ekspozycji będzie można zobaczyć również archiwalne zdjęcia, zachowane z czasów walk pamiątki powstańcze i dokumenty, a także fragment relacji dowódcy powstania na Pradze – Antoniego Żurowskiego.
Wystawa jest częścią programu obchodów 80-lecia powstania warszawskiego w Muzeum Warszawy. Sprawdź program wydarzeń.
kuratorki /curators Anna Mizikowska, Aleksandra Sołtan
współpraca kuratorska /co-curators Katarzyna Kuzko-Zwierz, Karolina Ziębińska
projekt wystawy /exhibition designer Kosmos Project
projekt graficzny /graphic design Marta Masella
produkcja /production manager Olga Baron
tłumaczenie /translation Marcin Wawrzyńczak
redakcja i korekta /editing and proofreading Urszula Drabińska
projekt plakatu /poster design Anna Światłowska, z wykorzystaniem zdjęcia Zofii Chomętowskiej, Most pontonowy, tymczasowa przeprawa przez Wisłę, 1945, Muzeum Warszawy
koordynacja realizacji/realization coordinated by Mariusz Stawski
realizacja /realization of the exhibition Ksenia Góreczna, Paweł Grochowalski, Krzysztof Hernik, Krzysztof Kwiatkowski, Piotr Lipiński, Katarzyna Radecka, Leszek Sokołowski, Krzysztof Kwiatkowski, Tomasz Raubo, Dariusz Sałański
opieka konserwatorska /conservation care Piotr Kaczkiełło, Julia Kłosińska, Igor Nowak, Piotr Popławski, Adam Wrzosek
koordynacja digitalizacji /digitalization coordinated by Mikołaj Kalina
digitalizacja /digitalization Adrian Czechowski, Eliza Kowalska-Małek, Kamil Łuczak, Michał Matyjaszewski, Anna Sulej
wypożyczenia zewnętrzne /external loans Janusz Kurczak
wypożyczenia wewnętrzne /in-house loans Tomasz Lewandowski, Małgorzata Oliwińska, Dorota Parszewska, Joanna Rykiel, Zuzanna Sieroszewska-Rolewicz, Filip Żelewski
dostępność /accessibility Katarzyna Sawicka
program edukacyjny /educational program Aleksandra Karkowska-Rogińska, Natalia Morawska
program towarzyszący /accompanying events Ewelina Bartosik
komunikacja i marketing /communication and marketing Joanna Andruszko, Małgorzata Czajkowska, Melissa Czaplicka, Agata Fijałkowska, Agata Fronczyk, Klaudia Gniady, Daniel Karwowski, Anna Ładna, Dagmara Jędrzejewska, Aleksandra Migacz, Jowita Purzycka, Milena Soporowska
obsługa prawna /legal support Ina Klimas
Źródło: https://muzeumpragi.pl/wystawa/praga-44/