Wystawa 1905. Nowy początek. Rewolucja na Woli i w Warszawie przywołuje wydarzenia sprzed 120 lat i pokazuje, jak znacząco wpłynęły one na kształtowanie się tożsamości Woli. Poruszane podczas wystąpień kwestie okazują się zaskakująco aktualne, podobnie jak konteksty mechanizmów geopolityki, ekonomii czy zmian społecznych. W 1905 roku walczono o ośmiogodzinny dzień pracy i prawa pracownicze czy powszechne prawo wyborcze i prawa kobiet. Strajkowała młodzież, zradykalizował się ruch emancypacyjny kobiet.

Miejsce

Histo­rię rewo­lu­cji 1905 roku opo­wia­da­my poprzez boga­ty wybór obiek­tów ze zbio­rów Muzeum War­sza­wy, m.in.:

  • sztan­da­ry z pocho­dów i straj­ków z hasła­mi: „Niech żyje rewo­lu­cja”, „Niech żyje 8 godzin­ny dzień robo­czy”;
  • licz­ne pocz­tów­ki i gra­fi­ki uka­zu­ją­ce zda­rze­nia z mani­fe­sta­cji i walk ulicz­nych;
  • foto­gra­fie przed­sta­wia­ją­ce 250-tysięcz­ny pochód patrio­tycz­ny na uli­cach War­sza­wy
  • czy foto­gra­ficz­ną kro­ni­kę fabry­ki Lil­pop, Rau i Loewen­ste­in – uni­ka­to­wą doku­men­ta­cję indu­stria­li­za­cji War­sza­wy na począt­ku XX wie­ku.

Dlaczego warto odwiedzić wystawę o wydarzeniach sprzed 120 lat?

Rewo­lu­cja 1905 roku to jeden z waż­nych ele­men­tów kształ­to­wa­nia się nowo­cze­snej poli­tycz­no­ści oraz świa­do­mo­ści poli­tycz­nej i spo­łecz­nej, w szcze­gól­no­ści kla­sy robot­ni­czej. Kata­li­za­to­rem rewol­ty był splot dale­ko­wschod­niej poli­ty­ki impe­rial­nej z lokal­nym wymia­rem opo­ru wobec władz roz­bio­ro­wych.

Jak w przy­pad­ku każ­dej rewo­lu­cji wyda­rze­nia w War­sza­wie mia­ły dra­ma­tycz­ny i gwał­tow­ny prze­bieg. Hasła rewo­lu­cji były pro­gre­syw­ne i przy­szło­ścio­we: ośmio­go­dzin­ny dzień pra­cy, upo­wszech­nia­nie nie­za­leż­no­ści edu­ka­cji (w tym naucza­nia w języ­ku pol­skim), udzie­le­nie praw wybor­czych kobie­tom, moż­li­wość zrze­sza­nia się i zakła­da­nia związ­ków zawo­do­wych czy roz­wój i dba­łość o pra­wa pra­cow­ni­cze.

Pomi­mo histo­rycz­ne­go dystan­su i zmar­gi­na­li­zo­wa­nia wyda­rzeń z roku 1905 współ­cze­śnie ujaw­nia się aktu­al­ność tego, o co war­szaw­skie i wol­skie spo­łe­czeń­stwo wal­czy­ło na uli­cach sto­li­cy i co jawi­ło się jako nie­osią­gal­na przy­szłość.

Spo­łe­czeń­stwo War­sza­wy i Woli prze­szło zna­czą­cą trans­for­ma­cję: z bycia przed­mio­tem reform i zmian poli­tycz­nych sta­wa­ło się pod­mio­tem i zyski­wa­ło spraw­czość. Poja­wi­ła się poli­tycz­na repre­zen­ta­cja robot­ni­ków, zarów­no lewi­co­wa, jak i naro­do­wa, a postu­la­ty i dąże­nia spo­łe­czeń­stwa wpi­sa­ne zosta­ły do pro­gra­mów nowych ugru­po­wań.

MANIFESTACJE I STRAJKI

Pod­czas rewo­lu­cji docho­dzi­ło do maso­wych straj­ków i oku­pa­cji zakła­dów pra­cy. Licz­ne mani­fe­sta­cje poli­tycz­ne i robot­ni­cze prze­ra­dza­ły się w wal­ki ulicz­ne ze sta­wia­niem bary­kad oraz poli­cyj­ny­mi i woj­sko­wy­mi pacy­fi­ka­cja­mi. Na wysta­wie zoba­czysz wyjąt­ko­we foto­gra­fie uka­zu­ją­ce nie tyl­ko War­sza­wę na począt­ku XX wie­ku, ale przede wszyst­kim ska­lę pocho­dów, prze­cho­dzą­cych Kra­kow­skim Przed­mie­ściem, Nowym Świa­tem czy pla­cem Trzech Krzy­ży.

Docho­dzi­ło rów­nież do zama­chów bom­bo­wych, jak ten na uli­cy Mio­do­wej, któ­re­go foto­gra­fię pre­zen­tu­je­my na wysta­wie. Pomi­mo gwał­tow­no­ści wyda­rzeń nie moż­na tra­cić z pola widze­nia isto­ty rewo­lu­cji 1905 roku, czy­li żądań straj­ku­ją­cych robot­ni­ków. Na wysta­wie zatem poka­zu­je­my auten­tycz­ne sztan­da­ry z mani­fe­sta­cji robot­ni­czych z hasła­mi rewo­lu­cyj­ny­mi, sze­reg dru­ków ulot­nych, odezw i gra­fik, któ­re były roz­kle­ja­ne i roz­da­wa­ne w prze­strze­ni mia­sta.

Dwa wyda­rze­nia z cza­su rewo­lu­cji 1905 roku war­to wyróż­nić szcze­gól­nie: strajk mło­dzie­ży i stu­den­tów oraz tzw. pogrom alfon­sów.

Strajk młodzieży i studentów

Poka­za­ne ory­gi­nal­ne ode­zwy i pety­cje stu­den­tów Poli­tech­ni­ki War­szaw­skiej oraz mło­dzie­ży gim­na­zjal­nej zawie­ra­ją postu­la­ty wpro­wa­dze­nia do szkół języ­ka pol­skie­go, pra­wa kobiet do wyż­sze­go wykształ­ce­nia czy swo­bo­dy zrze­sza­nia się. Wła­dze car­skie ugię­ły się i wpro­wa­dzi­ły znacz­ne ustęp­stwa. Na wysta­wie zna­la­zły się tak­że zdję­cia i gra­fi­ki doku­men­tu­ją­ce straj­ki mło­dych.

Atak na dzielnice żydowskie

Pogrom alfon­sów był wyda­rze­niem o dra­ma­tycz­nym prze­bie­gu. Atak na dziel­ni­ce żydow­skie w War­sza­wie pod pozo­rem obro­ny moral­no­ści był jed­nym z więk­szych anty­se­mic­kich wyda­rzeń tam­te­go cza­su. Poka­zu­je­my foto­gra­fie i ory­gi­nal­ną publi­ka­cję w jidysz, odno­szą­ce się do tego wyda­rze­nia.

PRZEMYSŁ NA WOLI

Osią wysta­wy jest rewo­lu­cja 1905 roku, lecz nie zro­dzi­ła się ona w próż­ni. Na wysta­wie pod­kre­śla­my sze­ro­ki kon­tekst eko­no­micz­ny i poli­tycz­ny. Stąd dużo uwa­gi poświę­ca­my uka­za­niu tego, dla­cze­go War­sza­wa i Wola sta­ły się jed­nym z naj­waż­niej­szych prze­my­sło­wych ośrod­ków Kró­le­stwa Pol­skie­go i jed­nym z klu­czo­wych dla car­skiej Rosji.

Wyjąt­ko­wym obiek­tem jest album Ste­fa­na Stat­tle­ra, inży­nie­ra, dyrek­to­ra tech­nicz­ne­go fabry­ki Lil­pop, Rau i Loewen­ste­in, jed­ne­go z więk­szych przed­się­biorstw w Kró­le­stwie Pol­skim. To fascy­nu­ją­ca kro­ni­ka war­szaw­skie­go i wol­skie­go prze­my­słu i jego prze­mian, a jed­no­cze­śnie dosko­na­ły wgląd w epo­kę koń­ca XIX i począt­ku XX wie­ku.

WYDARZENIA TOWARZYSZĄCE WYSTAWIE

Wysta­wie towa­rzy­szyć będą poka­zy fil­mo­we, wykła­dy, opro­wa­dza­nia gościn­ne i kura­tor­skie, lek­cje szkol­ne. Na spa­ce­rach aku­stycz­nych zre­kon­stru­owa­ny zosta­nie pej­zaż aku­stycz­ny War­sza­wy 1905 roku. Autor­skie opro­wa­dza­nia przy­go­tu­ją spe­cja­li­ści i spe­cja­list­ki z zakre­su histo­rii poli­tycz­nej, spo­łecz­nej czy eko­no­micz­nej. Wyświe­tlo­ny zosta­nie m.in. film Agniesz­ki Hol­land Gorącz­ka (1981). Seria wykła­dów pozwo­li lepiej poznać glo­bal­ną histo­rię eko­no­mii, ludo­wą histo­rię Pol­ski czy post­ko­lo­nial­ne spoj­rze­nia na Impe­rium Rosyj­skie­go, a tak­że dowie­dzieć się, jak rewo­lu­cja 1905 roku odbi­ła się w teatrze czy sztu­kach wizu­al­nych.

KOLOFON 

kura­tor /​cura­tor Kon­rad Schil­ler

pro­duk­cja /​pro­duc­tion Mar­ta Galew­ska

pro­jekt archi­tek­to­nicz­ny i opra­co­wa­nie gra­ficz­ne /​exhi­bi­tion and gra­phic design Stu­dio Robot

pro­gram towa­rzy­szą­cy /​accom­pa­ny­ing pro­gram Kon­rad Schil­ler, Mag­da­le­na Sta­rosz­czyk, Klau­dia Jara­szek

pro­gram edu­ka­cyj­ny /​edu­ca­tio­nal pro­gram Kata­rzy­na Żukow­ska

wypo­ży­cze­nia z insty­tu­cji /​loans from insti­tu­tions Biblio­te­ka Naro­do­wa, Woje­wódz­ka Biblio­te­ka Publicz­na w Lubli­nie

repro­duk­cje ze zbio­rów /​repro­duc­tions from col­lec­tions Muzeum Naro­do­we w War­sza­wie, Muzeum War­sza­wy, POLONA.PL

reali­za­cja wysta­wy /​imple­men­ta­tion Piotr Lipiń­ski (koor­dy­na­cja), Michał Bogu­mił, Kse­nia Górecz­na, Paweł Gro­cho­wal­ski, Krzysz­tof Her­nik, Krzysz­tof Kwiat­kow­ski, Artur Minie­wicz, Kata­rzy­na Radec­ka, Tomasz Rau­bo, Dariusz Sałań­ski, Leszek Soko­łow­ski, Mariusz Staw­ski, Filip Wie­le­chow­ski-Olszak, Adam Wrzo­sek

kon­ser­wa­cja /​con­se­rva­tion Piotr Kacz­kieł­ło, Julia Kło­siń­ska, Robert Koło­dziej­ski, Kata­rzy­na Lesia­kow­ska-Tofil, Igor Nowak, Karo­li­na Nowic­ka, Piotr Popław­ski

wypo­ży­cze­nia zewnętrz­ne /​exter­nal loans Janusz Kur­czak

wypo­ży­cze­nia wewnętrz­ne /​in-house loans Alek­san­dra Lis, Dawid Łuka­siak, Mał­go­rza­ta Oli­wiń­ska, Doro­ta Par­szew­ska, Joan­na Rykiel, Zuzan­na Sie­ro­szew­ska-Role­wicz, Filip Żelew­ski

koor­dy­na­cja digi­ta­li­za­cji /​digi­ti­sa­tion coor­di­na­tor Miko­łaj Kali­na

digi­ta­li­za­cja /​digi­ti­sa­tion Adrian Cze­chow­ski, Eli­za Kowal­ska-Małek, Michał Maty­ja­szew­ski, Anna Sulej

redak­cja i korek­ta tek­stów /​text edi­ting and pro­ofre­ading Kata­rzy­na Gło­wiń­ska (Lin­gven­ta)

tłu­ma­cze­nie tek­stów /​text trans­la­tion Mar­cin Waw­rzyń­czak

projekt pla­ka­tu /​poster design Joan­na Bębe­nek

komu­ni­ka­cja i mar­ke­ting /​com­mu­ni­ca­tion and mar­ke­ting Mał­go­rza­ta Czaj­kow­ska, Aga­ta Fijał­kow­ska, Aga­ta Fron­czyk, Woj­ciech Gadom­ski, Dag­ma­ra Jędrze­jew­ska, Anna Ład­na, Jowi­ta Purzyc­ka, Nela Sobiesz­czań­ska

źró­dło: https://muzeumwoli.muzeumwarszawy.pl/wystawa/1905-nowy-poczatek-rewolucja-na-woli-i-w-warszawie/